ابن‌شاهویه ابوبکر محمد بن احمداِبْن شاهویه، ابوبکر محمد بن احمد بن علی بن شاهویه (د ۳۶۲ق/۹۷۳م)، ریاضی دان و فقیه شافعی ایرانی می باشد. ۱ - ابن شاهویه ذوالفنونشاهویه یک نام ایرانی و مرکب از واژه « شاه » و پسوند «ویه»، همچون سیبویه و امثال آن است. [۱]
ابن خلکان، وفیات، ج۴، ص۲۱۱.
ابن شاهویه از ابوخلیفه جمحی و یحیی ابن زکریا ساجی استماع حدیث کرد و حاکم ابوعبدالله ( خلیفه نیشابوری) از او روایت کرده است. [۲]
ابن ابی الوفاء عبدالقادر، الجواهر المضیئة، ج۲، ص۱۸، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۲ق.
وی علاوه بر آگاهی از دقایق مذهب شافعی در زمان خود در محاسبات نجومی ، ترسیم اشکال کتاب اقلیدس و علم حساب نیز یگانه بود [۳]
صیمری حسین، اخبار ابی حنیفه و اصحابه، ج۱، ص۱۷۰، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
در مورد مذهب شافعی، آراء مخصوص به خود داشت. [۴]
ابن خلکان، وفیات، ج۴، ص۲۱۱.
ابن شاهویه مدتی در نیشابور اقامت داشت. پس به بخارا رفت و در مدرسه ابوحفص فقیه به تدریس پرداخت، [۵]
سبکی عبدالوهاب، طبقات الشافعیة الکبری، ج۳، ص۷۸، به کوشش محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۵م.
سپس به نیشابور بازگشت و از آنجا به فارس رفت و در آنجا به قضا پرداخت.۲ - وفات ابن شاهویهاما سرانجام در نیشابور ساکن شد و همانجا درگذشت. [۶]
ابن خلکان، وفیات، ج۴، ص۲۱۱.
بعضی منابع وفات او را سال ۳۶۱ق/۹۷۲م دانسته اند [۷]
صیمری حسین، اخبار ابی حنیفه و اصحابه، ج۱، ص۱۷۰، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
[۸]
سبکی عبدالوهاب، الطبقات الصُغری، ج۱، ص۴۵، نسخه خطی چستربیتی، شم ۳۷۸۰.
[۹]
ابن ابی الوفاء عبدالقادر، الجواهر المضیئة، ج۲، ص۱۸، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۲ق.
۳ - مقام اجتماعی و علمی ویاز اطلاعات مختصری که درباره وی در دست است، بر می‌آید که دارای مقام اجتماعی و علمی برجسته ای بوده است. صیمری [۱۰]
صیمری حسین، اخبار ابی حنیفه و اصحابه، ج۱، ص۱۷۰، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
می نویسد که چون عضدالدوله او را با گروهی از فقیهان به بخارا به رسالت فرستاد، شهرهای خراسان را به احترام او آذین بستند.همو از قول اسماعیل زاهد می‌نوسید که ابوبکر بن فضل بخاری جزوه ای که در آن مشکلات کتب را جمع کرده بود نزد ابن شاهویه آورد و او در حال پاسخ آنها را املاء کرد. ابن فضل بوسه بر سر او نهاد و گفت: نمی پنداشتم مانند تو بر روی زمین باشد. صیمری و گروهی دیگر به دلیل انتساب ابن شاهویه به طبقه ابوعبدالله حسین متکلم و نیز تدریس او در مدرسه ابوحفص، او را حنفی شمرده اند [۱۱]
صیمری حسین، اخبار ابی حنیفه و اصحابه، ج۱، ص۱۷۰، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
[۱۲]
ابن ابی الوفاء عبدالقادر، الجواهر المضیئة، ج۲، ص۱۸، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۲ق.
اما سبکی این سخن را توهم دانسته است [۱۳]
سبکی عبدالوهاب، طبقات الشافعیة الکبری، ج۱، ص۴۶، به کوشش محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۵م.
۴ - فهرست منابع(۱) ابن ابی الوفاء عبدالقادر، الجواهر المضیئة، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۲ق. (۲) ابن خلکان، وفیات. (۳) سبکی عبدالوهاب، طبقات الشافعیة الکبری، به کوشش محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۵م. (۴) سبکی عبدالوهاب، الطبقات الصُغری، نسخه خطی چستربیتی، شم ۳۷۸۰. (۵) صیمری حسین، اخبار ابی حنیفه و اصحابه، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگرفته از مقاله «ابن‌شاهویه»،ج۴، ص۱۳۶۳. |